Een iets lagere kwartaalwinst, maar tegelijkertijd wel een topman die positiever gestemd is over de verwachte rente-inkomsten voor dit jaar. Deze twee punten uit de kwartaalupdate van ABN Amro zijn uiteindelijk nauwelijks meer dan kleine rimpelingen in het langetermijnverhaal van de bank.

Voor aandeelhouders is het duidelijk dat het voor de grotendeels alleen nog op de Nederlandse markt opererende bank haast ondoenlijk is een verdienmodel te vinden waarmee het kan afrekenen met een te lage winstgevendheid.

Onfortuinlijk
Het rendement op eigen vermogen (return on equity, roe) ligt structureel onder de kapitaalkosten. In 2023 was die roe met 12 procent bijna historisch hoog, maar dat kwam door de erg gunstige rentecondities. Aan het einde van de eerste jaarhelft van 2024 was de roe met 10,8 procent al wat teruggezakt, zo meldde ABN Amro woensdag in zijn kwartaalrapport.

De bank denkt overigens dat rendementscijfer op de wat langere termijn niet te kunnen volhouden. Voor 2026 wil het bestuur uitkomen tussen de 9 en 10 procent. Dat contrasteert scherp met een kostenvoet van het eigen vermogen (cost of equity, coe) van circa 13 procent waar deskundigen mee rekenen. Het toont aan dat de bank in een onfortuinlijk evenwicht zit - en vermoedelijk blijft - waarin het economische waarde vernietigt.

Het lage rendement is de oorzaak van het feit dat ABN Amro op de beurs al tijden geprijsd wordt op iets meer dan de helft (13 miljard euro) van de boekwaarde van het eigen vermogen (25 miljard euro). In een recente analyse illustreerde de VEB dat de beurswaarde hoger zou liggen wanneer de bank alle winsten richting aandeelhouders zou laten terugvloeien in plaats van, zoals het over 2023 deed, een derde van het resultaat achterhoudt en herinvesteert in het bedrijf. Tegelijkertijd zou het volle pond uitkeren de bank ook - terecht - op scherpe kritiek komen te staan. Dan zou ABN Amro in economisch mindere tijden kredietverliezen moeilijker kunnen absorberen.

Minder om uit te keren
De roep van beleggers om aanzienlijke kapitaalsuitkeringen klinkt haast onophoudelijk, zeker bij Europese banken. Die halen relatief lage roe’s en moeten daarom op de beurs een hoge korting op hun boekwaardes slikken. ABN Amro is geen uitzondering en noteert de afgelopen jaren steevast tegen een discount die schommelt rond de vijftig procent. Zolang de bank door de markt zo laag gewaardeerd wordt ten opzichte van de boekwaarde, zien beleggers graag dat overtollig kapitaal wordt ingezet voor extra inkoopprogramma’s. In die omstandigheid is dat de bestemming voor het geld die het meeste waarde creëert.

Swaak beantwoordde die nadrukkelijke wens van aandeelhouders tot nu toe redelijk. ABN Amro haalde in 2022, 2023 en 2024 via drie gelijke tranches van 500 miljoen euro voor in totaal 1,5 miljard euro eigen aandelen uit de markt. In de periode van zijn twee voorgangers was aandeleninkoop nog een brug te ver.

Maar bij de jaarcijfers afgelopen februari moest hij de verwachtingen onder beleggers temperen. ABN Amro was genoodzaakt meer kapitaal achter de hand te houden voor zijn leningenportefeuille, variërend van hypotheken tot leningen aan bedrijven. De bank moet terughoudender zijn met aandeleninkoop.

Hogere buffers
Strengere regulering dwingt banken meer bufferkapitaal aan te houden. Voor ieder verstrekt krediet moet ABN Amro feitelijk een nieuwe inschatting maken van het risico. Bij de jaarcijfers in februari bleek dat de risicogewogen activaportefeuille (risk weighted assets) significant was toegenomen. Die ontwikkeling heeft zich de afgelopen maanden doorgezet. Bij een vrijwel onveranderd kernkapitaal (20,2 miljard euro) stegen de risicogewogen activa ten opzichte van eind 2023 met ruim zes miljard euro. De kernkapitaalratio (CET1) daalde naar 13,8 procent. Het verhoudingsgetal daalt zo richting de eigen kapitaaldoelstelling van ABN Amro van 13,5 procent. Hoe lager die ratio, hoe minder geld beschikbaar is voor uitkering aan aandeelhouders.

Het is duidelijk zichtbaar dat ABN Amro voor ieder verstrekt krediet gemiddeld meer kapitaal op de balans moet aanhouden. Het feit dat ABN Amro vooral een binnenlandse hypotheekbank is geworden en verder hoofdzakelijk leningen verstrekt aan grote bedrijven en MKB’ers, betekent niet dat de risicogewogen activa dalen. Integendeel, de kredietrisico’s nemen alleen maar toe, bijvoorbeeld omdat hypotheken een hogere risicoweging krijgen. Ook in de komende kwartalen zijn dergelijke ‘add-ons’ te verwachten, zei Caroline Oosterloo tijdens de analistenbijeenkomst. Na het vertrek van haar voorganger afgelopen april neemt zij tijdelijk de honneurs waar als hoofd risicomanagement. Welk type leningen nog concreet wordt doorgelicht en wat de impact kan zijn, wilde ze niet prijsgeven.

RWA blijft oplopen, kernkapitaalratio onder druk

Bron: rapportages ABN Amro, bewerking VEB. Risicogewogen activa (RWA) en kernkapitaal in miljarden euro’s (linkeras), kernkapitaalratio CET-1 in procenten (rechteras).

Niet alleen de ophoging van de risicogewogen activa zorgt voor een domper onder aandeelhouders. Ook de onvoorspelbaarheid leidt tot enige zorg. De risicomodellen worden continu aangepast, waarbij financieel directeur Ferdinand Vaandrager bijvoorbeeld striktere definities rondom wanbetaling hanteert dan de bank voorheen deed.

Wat beleggers misschien nog wel meer steekt, is dat ABN Amro moest erkennen dat het zijn eigen huis niet op orde heeft. Sommige processen of data zijn nog niet op het niveau dat de toezichthouder verlangt, biechtte de cfo eerder dit jaar op. ABN Amro beschikt niet altijd over voldoende klantgegevens om de juiste risicoweging aan een lening te koppelen. De bank moet dan meer informatie verzamelen en in de tussentijd al wel extra kapitaal aanhouden.

Abrupt vertrek
De halfjaarcijferpresentatie stond nog voor de daadwerkelijke publicatie al in de schaduw van een heel andere mededeling vanuit de bank. Zes dagen eerder verraste ABN Amro de markt volledig met het bericht dat Robert Swaak vroegtijdig opstapt en zijn tweede termijn als topman niet zal volmaken. Hij vertrekt uiterlijk komend voorjaar.

Swaak was nog maar drie maanden geleden begonnen aan zijn tweede vierjaarperiode als topman van de bank. Tijdens de aandeelhoudersvergadering (ava) in april kreeg hij van president-commissaris Tom de Swaan lof toegezwaaid voor zijn prestaties. “Onder Roberts leiding heeft de bank grote stappen voorwaarts gezet en een duidelijk profiel gekozen. Zo werden onder meer alle niet-Europese activiteiten van de zakentak afgestoten en is het thema duurzaamheid een meer integraal onderdeel gemaakt van de strategie en de bank.” De Swaan, zelf voormalig cfo van ABN Amro in het tijdperk van ceo Rijkman Groenink, was in zijn nopjes dat Swaak instemmend had gereageerd op het verzoek van de raad van commissarissen om er nog vier jaar aan vast te plakken.

Toch toonde De Swaan zich tijdens de ava niet alleen maar positief over de ontwikkelingen bij de bank. Zo zei hij op vragen van de VEB “niet blij te zijn met de snelheid waarmee we de problematiek rond de Wwft (anti-witwascontroles, red.) oplossen. We hebben al verschillende keren uitstel moeten vragen van het oplossen daarvan”, aldus de president-commissaris. Ook was hij teleurgesteld in de aanpak van “bepaalde legacy-systemen” en de voortgang rond “datamanagement”.

Volgens Swaak is komend voorjaar een goed moment om de aftocht te blazen. “Nu de bank een nieuwe strategische periode ingaat, moet de raad van commissarissen tijdig de ruimte krijgen om iemand te vinden”, was het commentaar van de topman in het cryptische persbericht. Tijdens de analistenbijeenkomst in het kader van de halfjaarcijfers hield hij, ondanks diverse vragen van analisten, onverschrokken vast aan die verhaallijn.

Vooral de verwijzing naar een nieuwe strategische periode roept logischerwijs de vraag op wat ABN Amro dan van plan is. Heel veel anders dan de huidige koers als grotendeels Nederlandse bank met wat vermogensbeheeractiviteiten in Duitsland, Frankrijk en België, kan toch niet? Is er onenigheid tussen Swaak en commissarissen? Zijn er meningsverschillen over de strategie? Welke rol speelt de Nederlandse staat op de achtergrond als grootaandeelhouder (40 procent van de aandelen)? Swaak was duidelijk niet van plan om ook maar iets meer duidelijkheid te bieden bij zijn nakende vertrek.

Kostenstructuur
ABN Amro blijft met zijn kostenstructuur worstelen. Het doel de kosten te verlagen tot 4,7 miljard euro per jaar werd losgelaten (5,3 miljard euro in 2023). De bank moest de laatste jaren veel dure werknemers aantrekken om anti-witwassystemen op orde te krijgen. Nu zijn het vooral IT, duurzaamheid(rapportages) en data-analyse waar nieuwe mensen voor nodig zijn.

Onder het bewind van Swaak, die begin 2020 aantrad, heeft ABN Amro zijn risicoprofiel verlaagd door afscheid te nemen van de zakentak. Ook trok de bank zich verder terug achter de eigen landsgrenzen. Daar waren volgens Swaak nog groei en aantrekkelijke winsten tegen een gematigd risico te vinden. Voor grote overnames voelde hij niks. Wat kleinere - bolt-on - overnamemogelijkheden die aansluiten op de bestaande activiteiten, stonden wel nadrukkelijk op zijn agenda. In deze categorie viel de vorig jaar aangekondigde verrassende overname van onlinebroker Bux.

De periode Swaak was er dus niet één waar ABN Amro zich op grote avonturen stortte. Het is nog onduidelijk of hij vrijwillig plaatsmaakt of dat de commissarissen hem hebben weggestuurd. Maar als beleggers slechts drie maanden na de herbenoeming van een bestuursvoorzitter te horen krijgen dat deze toch wordt vervangen, is dat vaak een rode vlag. En bovendien een dikke middelvinger wat betreft governance, zo becommentarieerde adjunct-directeur Errol Keyner van de VEB de manoeuvre van ABN Amro en de belabberde communicatie daarover bij BNR.